Долго я подбиралась к этому стихотворению и ходила кругами - уж больно монументальное...

Новый перевод с польского.
---

Орфей и Эвридика

In memoriam Carol

Стоя у входа в Аид , на тротуарных плитах,
Съёживался Орфей от резких порывов ветра,
Что рвал его плащ, клубы тумана ворочал,
Метался в листьях деревьев. Автомобильные фары
С каждым приливом мглистого тумана тускнели.

Нерешительно перед стеклянною дверью остановился.
Хватит ли сил ему для последнего испытания?

Вспомнил её слова: «Ты человек хороший».

Не особо он в это верил. Лирические поэты
Обычно - он знал - были с холодным сердцем.
Это почти условие. Совершенство искусства
Человек получает в обмен на искалеченность эту.

Только её любовь согревала и делала человечней.
Когда он был с ней, думал о себе по-другому.
Теперь - когда умерла - не мог подвести её он.

Он дверь толкнул. Прошёл по лабиринту коридоров и лифтов.
Свет голубой там был не светом - земною тьмою.
Электронные псы безмолвно его пропустили.
Спускался, этаж за этажом: сотый, трёхсотый, ниже.
Мёрз. Осознавал, что посреди Нигде находился,
Под тысячами столетий, что в лёд вмерзали,
На пепле поколений истлевших,
Казалось, нет ни дна, ни конца у этого королевства.

Лица теней толпящихся его окружали.
Кого-то он узнавал. Ритм крови он слышал.
Остро чувствовал жизнь - вместе с виною своею
И боялся встретиться с теми, кому недоброе сделал.
Но они утратили эту способность - помнить:
Отводили взгляды, не обращая вниманья.

Защитой ему была девятиструнная лира.
Земную музыку нёс он, противостоящий бездне,
Что звуки все тишиной заваливала, заметала.
Музыка овладела им. Был тогда безволен.
Подчинился диктату песни, заворожённый.
Как и лира его - был только лишь инструментом.

Так он дошёл до дворца правителей этого края.
Персефона, в саду средь зачахнувших груш и яблонь,
Чёрном от голых ветвей и узловатых сучьев,
Слушала - на троне своём, аметисте скорбном.

Он пел о солнечных утрах, о реках в траве зелёной,
О воде, что дымится, когда рассвет розовеет.
О цветах: киноварь, кармин, азурит, золотистая охра,
О наслаждении плавать в море рядом с мраморною скалою,
О пиршестве на террасе над суетой рыбацкого порта,
О вкусе вина, оливок и соли, миндаля и горчицы,
О полёте ласточки, сокола, пеликанов величественных над затокой,
О запахе охапок сирени под летним ливнем,
О том, что всеми своими словами смерти противостоял он
И ни одно из них небытие не воспевало.

“Не знаю, любил ли её, - сказала ему богиня, -
Но весь этот путь проделан тобою был для её спасенья.
Возвращена тебе будет. Однако же есть условье:
Не можешь с ней говорить и на обратной дороге
Оглядываться, чтобы увидеть, идёт ли она за тобою”.

Гермес привёл Эвридику. С незнакомым лицом, посеревшим,
Веки опущены, под ними ресницы темнели.
Двигалась скованно, неловко, следуя за рукою
Проводника. Окликнуть её, назвать её имя
Так он хотел - чтобы от сна наконец пробудилась, -
Но удержался, помня, какое принял условье.

Отправились в путь. Сначала он, а после него - но не сразу -
Стук его сандалий и лёгкая поступь
Ног её, что обмотаны были платьем, похожим на саван.
Ведущая вверх крутая тропа светилась
В темноте, что сама была как стены туннеля.
Он останавливался, прислушивался. Но и она тогда же
Останавливалась, и сникало, и затихало эхо.
Он продолжал идти - и вновь двойной их ритм начинался:
Казалось ему, что слышатся то ближе шаги, то дальше.
Под верой уже сомнение прорастало
И оплетало душу его, как вьюнок прохладный.
И, не умея плакать, плакал он из-за потери
Надежд человеческих на воскресение мёртвых,
Ибо теперь он был любому смертному равен,
Лира его молчала и грезил он беззащитно.
Знал он, что должен верить, но не умел поверить.
И долго-долго длилась зыбкая эта реальность,
Когда в забытье оцепенелом свои шаги считал он.

А потом был день - впереди, в расщелине скальной,
Под сияющим оком выхода из подземелья.
И случилось так, как предвидел. Когда голову повернул он,
Никого не оказалось позади него на тропинке.

Солнце. И небо. И облака на небе.
Теперь внутри него всё кричало: “О, Эвридика!
Как, утешительница, жить без тебя смогу я?”
Но пахли травы, и пчёлы тихо жужжали.
И он уснул, щеку прижавши к горячей глине.

Оригинал (автор - Чеслав Милош):

Orfeusz i Eurydyka

In memoriam Carol

Stojąc na płytach chodnika przy wejściu do Hadesu
Orfeusz kulił się w porywistym wietrze,
Który targał jego płaszczem, toczył kłęby mgły,
Miotał się w liściach drzew. Światła aut
Za każdym napływem mgły przygasały.

Zatrzymał się przed oszklonymi drzwiami, niepewny
Czy starczy mu sił w tej ostatniej próbie.

Pamiętał jej słowa: „Jesteś dobrym człowiekiem”

Nie bardzo w to wierzył. Liryczni poeci
Mają zwykle, jak wiedział, zimne serca.
To niemal warunek. Doskonałość sztuki
Otrzymuje się w zamian za takie kalectwo.

Tylko jej miłość ogrzewała go, uczłowieczała.
Kiedy był z nią, inaczej też myślał o sobie.
Nie mógł jej zawieść teraz, kiedy umarła.

Pchnął drzwi. Szedł labiryntem korytarzy, wind.
Sine światło nie było światłem, ale ziemskim mrokiem.
Elektroniczne psy mijały go bez szelestu.
Zjeżdżał piętro po piętrze, sto, trzysta, w dół.
Marzł. Miał świadomość, że znalazł się w Nigdzie.
Pod tysiącami zastygłych stuleci,
Na prochowisku zetlałych pokoleń,
To królestwo zdawało się nie mieć dna ni kresu.

Otaczały go twarze tłoczących się cieni.
Niektóre rozpoznawał. Czuł rytm swojej krwi.
Czuł mocno swoje życie razem z jego winą
I bał się spotkać tych, którym wyrządził zło.
Ale oni stracili zdolność pamiętania.
Patrzyli jakby obok, na tamto obojętni.

Na swoją obronę miał lirę dziewięciostrunną.
Niósł w niej muzykę ziemi przeciw otchłani,
Zasypującej wszelkie dźwięki ciszą.
Muzyka nim władała. Był wtedy bezwolny.
Poddawał się dyktowanej pieśni, zasłuchany.
Jak jego lira, był tylko instrumentem.

Aż zaszedł do pałacu rządców tej krainy.
Persefona, w swoim ogrodzie uschniętych grusz i jabłoni,
Czarnym od nagich konarów i gruzłowatych gałązek,
A tron jej, żałobny ametyst, słuchała.

Śpiewał o jasności poranków, o rzekach w zieleni.
O dymiącej wodzie różanego brzasku.
O kolorach: cynobru, karminu, sieny palonej, błękitu,
O rozkoszy pływania w morzu koło marmurowych skał.
O ucztowaniu na tarasie nad zgiełkiem rybackiego portu.
O smaku wina, soli, oliwy, gorczycy, migdałów.
O locie jaskółki, locie sokoła, dostojnym locie stada
pelikanów nad zatoką.
O zapachu naręczy bzu w letnim deszczu.
O tym, że swoje słowa układał przeciw śmierci
I żadnym swoim rymem nie sławił nicości.

Nie wiem, rzekła bogini, czy ją kochałeś,
Ale przybyłeś aż tu, żeby ją ocalić.
Będzie tobie wrócona. Jest jednak warunek.
Nie wolno ci z nią mówić. I w powrotnej drodze
Oglądać się, żeby sprawdzić, czy idzie za tobą.

I Hermes przyprowadził Eurydykę.
Twarz jej nie ta, zupełnie szara,
Powieki opuszczone, pod nimi cień rzęs.
Posuwała się sztywno, kierowana ręką
Jej przewodnika. Wymówić jej imię
Tak bardzo chciał, zbudzić ją z tego snu.
Ale wstrzymał się, wiedząc, że przyjął warunek.

Ruszyli. Najpierw on, a za nim, ale nie zaraz,
Stukanie jego sandałów i drobny tupot
Jej nóg spętanych suknią jak całunem.
Stroma ścieżka pod górę fosforyzowała
W ciemności, która była jak ściany tunelu.
Stawał i nasłuchiwał. Ale wtedy oni
Zatrzymywali się również, nikło echo.
Kiedy zaczynał iść, odzywał się ich dwutakt,
Raz, zdawało mu się, bliżej, to znów dalej.
Pod jego wiarą urosło zwątpienie
I oplatało go jak chłodny powój.
Nie umiejący płakać, płakał nad utratą
Ludzkich nadziei na z martwych powstanie,
Bo teraz był jak każdy śmiertelny,
Jego lira milczała i śnił bez obrony.
Wiedział, że musi wierzyć i nie umiał wierzyć.
I długo miała trwać niepewna jawa
Własnych kroków liczonych w odrętwieniu.

Dniało. Ukazały się załomy skał
Pod świetlistym okiem wyjścia z podziemi.
I stało się jak przeczuł. Kiedy odwrócił głowę,
Za nim na ścieżce nie było nikogo.

Słońce. I niebo, a na nim obłoki.
Teraz dopiero krzyczało w nim: Eurydyko!
Jak będę żyć bez ciebie, pocieszycielko!
Ale pachniały zioła, trwał nisko brzęk pszczół.
I zasnął, z policzkiem na rozgrzanej ziemi.