Чем дальше зарываюсь в тему Ночи расстрелянных поэтов (хотя, конечно, не для всех расстрелянных эта была одна и та же ночь - но для многих), тем больше понимаю, как же страшно выкосили и белорусскую, и идиш-поэзию, под иссяк буквально. И сколько же там было всего прекрасного - и часто неожиданного.

Вот смотрите, какой Мойше Кульбак. Совсем же нетиповое для идиш-поэзии, как мы её себе представляем, ну!

---

Волчьи песни

1
Я волчьи слова расскажу волчьим ртом
четырём моим лапам, локтям четырём*.
Из глины лохматое ухо моё -
оно слышит, как сердце плачет-поёт.

Но волчьего воя нечистота
не подходит для человечьего рта.

В глазах - зелёный отблеск огней.
Сильный голод - мученье костям.
Мой шаг перемежается ложью.
Жилы обвили затылок мне.
Эй,
Я расскажу свою боль волкам,
Боже!

2
Синий фосфоресцирует снег. Вой, вой -
Так с миром прощается волк:

«Мне плевать на волчье племя и род,
Волк - один, всегда будет так...
Эй, вы, я принёс вам яд,
Я думал, плюют - это дождь шёл -
И узнал о брошенных вами камнях.
Волк — не волк, если он ещё носит
шкуру на костях!»

Синий фосфоресцирует снег.
Вой, вой -
Так с миром прощается волк.

3
Над полем - лунный свет дрожащий.
Равнины зелёно-снежные колыхаются.
Из глубин торчат кудлатые чащи...
Пёрышки одинокие развеваются.
И вдалеке из сухих снегов огрызается
волк - презренный костлявый урод.
Сквозь зелёные прорези глаз
из своих же костей сосёт он кровь,
и воет он, искривляя рот,
дотянуться к небу тщась...

4
Эй, эй, трудно высоко нести голову,
Если чуб срезают!
И грубое сердце кричит...
Я пойду в деревню, где на мандолине играют,
буду там танцевать в ночи,
будет в пляске моей распутство, молчанье и горе,
буду я кричать, задыхаясь,
из-за каждого куста и забора:
«Эй, эй, трудно высоко нести голову,
Если чуб срезают!»

Как свинцовая цепь, день голодный звучит, -
Цепь поёт про то, что ждёт впереди...
Эй, эй, это грубое сердце кричит
И волчицей ворочается в груди.
Побегу я в лес на своих четырёх,
будет в пляске моей распутство, молчанье и горе,
сквозь гримасы, что пасть мою искажают,
сам лес из меня прокричит упрёк:
«Эй, эй, трудно высоко нести голову,
Если чуб срезают!»

5
Волк в одиночестве стальном
шею и кости ломает,
волк в одиночестве стальном
желчь в зубах таскает.

И он на осенних дорогах плачет
(с болью такой - не житьё),
и он на осенних дорогах плачет:
— Всё моё! Всё моё!

И воет ночью он на огни
из-за забора всегда,
и воет ночью он на огни:
- Хлеба дай! Хлеба дай!

Волк в одиночестве стальном
шею и кости ломает,
волк в одиночестве стальном
желчь в зубах таскает.

-----
*четыре локтя - минимальная дистанция в раввинском праве; так, к отлучённому никто не мог подходить ближе, чем на расстояние четырёх локтей.

-----
Перевод с идиша.

---
Оригинал (автор - Мойше Кульбак):

וועלפֿישע לידער

1
איך װעל מײַנע װעלפֿישע ווערטער דערציילן
פֿאַר מײַנע פֿיר איילן, פֿאַר מײַנע פֿיר איילן,
ס’איז ליימיק מײַן אויער, צעפּאַטלט און גרויס,
און ער האָרכט, װאָס דאָס האַרץ װיינט-אַרױס.

אָ, גאָט, פֿאַר אַן אומריינעם װעלפֿיש געהויל
איז ניט פּאַסיק דאָס מענטשישע מויל.

כ’האָב אַ גרינלעכן פֿלאַם, װאָס ס’פֿאַרשװאַרצט אים דער בליק,
און אַ הונגער, װאָס צוקט פֿון געביין;
כ’האָב אַ לוגיקן טראָט
און אַ קנאָכיקן האַרטן געניק.
היי,
כ’וועל דערציילן מײַן פּײַן פֿאַר די וועלף,
גאָט!

2
בלוי צינדט זיך דער שניי אויף דעם פֿאָספֿאָרנעם געגנט.װײ, וויי,
ס’האָט אַ װאָלף מיט דער וועלט זיך געזעגנט.

„איך פֿײַף אויף דעם װעלפֿישן שטאַם,
װײַל אַ װאָלף איז נאָר איינער…
איר, איר, כ’האָב געבראַכט אײַך דעם גיפֿט,
געמיינט, אַז מען שפּײַט, ווען עס האָט נאָר געברענגט —
איר האָט מיך פֿאַרװאָרפֿן מיט שטיינער.
ס’איז אַ װאָלף ניט קיין װאָלף, ווען ער טראָגט נאָך
די פֿעל אויף די ביינער!‟…

בלוי צינדט זיך דער שניי אויף דעם פֿאָספֿאָרנעם געגנט.
וויי, װיי,
ס’האָט אַ װאָלף מיט דער וועלט זיך געזעגנט.

3
ציט’ריק באַטאַפּט די לבֿנה די פֿעלדער,
עס כװאַליען זיך גרינע די שניייִקע פּליינען
און ס’שטאַרצן פֿון טיפֿעניש קאַלטע, צעפּאַטלטע וועלדער…
פֿעדערלעך איינציקע ווייען, פֿאַרװײען, פֿאַרװייען,
און װײַט, העט װײַט, גלאָצט-אַרױס פֿון די טרוקענע שנייען
אַ קנאָכיקער װאָלף אַ געמיינער
דורך גרין אױפֿגעשניטענע אויגן,
אַ װאָלף זויגט אַרױסעט דאָס בלוט פֿון די אייגענע ביינער
און װאָיעט, און װאָיעט, און װאָיעט
צום הימל געשריגן…

4
היי, היי, שווער צו טראָגן הויך דעם קאָפּ
דעם באַטשופּרינעטן!
און דאָס גראָבע האַרץ דאָס שרײַיִקע…
איך װעל אַװעק צום דאָרף דעם אויסגעמאַנדאָלינעטן
און אויף די פֿעלדער, אין די גערטנער די מײַיִקע
אַ טאַנץ טאָן הפֿקרדיק, און טרויעריק, און שטומערהייט —
אַ שרײַ טאָן, שרײַען מיט אַן אָטעם אַ פֿאַרכלינעטן
פֿון יעדן קוסט, פֿון הינטער יעדן בייט:
היי, היי, שווער צו טראָגן הויך דעם קאָפּ
דעם באַטשופּרינעטן!

װײַל ס’קלינגען הונגערטעג, ווי קייטן בלײַיִקע,
און ס’זינגען פֿרײלעך קייטן צו איבעראַיאָריקע…
היי, היי, אָט דאָס גראָבע האַרץ דאָס שרײַיִקע
קערט זיך, ווי אַ װאָלפֿיכע, אין אַ ברוסט, אַ האָריקע.
איך װעל אַװעקיאָגן אין װאַלד אויף אַלע פֿיר
אַ טאַנץ טאָן הפֿקרדיק, און טרויעריק, און שטומערהייט:
און פֿון דעם קרומען מויל דעם אויסגעמינעטן
וועט טויב אַרױסשרײַען דער װאַלד פֿון מיר:
היי, היי, שווער צו טראָגן הויך דעם קאָפּ
דעם באַטשופּרינעטן!

5
היי, אַ װאָלף אין דער שטאָלענער עלנטקייט.
ברעכט האַלדז און געביין,
היי, אַ װאָלף אין דער שטאָלענער עלנטקייט
טראָגט די גאַל אין די ציין.

און ער וויינט אויף די וועגן יעסעניקעאָפּגעמאָרעט אין פּײַן,
און ער וויינט אויף די וועגן יעסעניקע:
— אַלץ אין מײַן! אַלץ אין מײַן!
און ער װאָיעט בײַ נאַכט צו די פֿײַערן
פֿון אַהינטער אַ פּלױט,
און ער װאָיעט בײַ נאַכט צו די פֿײַערן:
— גיט ברויט! גיט ברויט!

היי, אַ װאָלף אין דער שטאָלענער עלנטקייט
ברעכט האַלדז און געביין,
היי, היי, אַ װאָלף אין דער שטאָלענער עלנטקייט
טראָגט די גאַל אין די ציין.